Środa Popielcowa

ŚRODA POPIELCOWA

 

Dziwić może fakt, że Środa Popielcowa w sensie ścisłym nie należy do tzw. „świąt nakazanych”. Jest ona oczywiście ważnym dniem dla każdego katolika, ponieważ rozpoczyna okres Wielkiego Postu, czyli okresu przygotowania do świąt paschalnych.

Sama nazwa tego dnia wywodzi swój rodowód od pokutnego gestu posypywania głów popiołem. Popiół ten uzyskuje się ze spalonych, ubiegłorocznych gałązek palmowych – symbolu ziemskiego triumfu i sławy. Gałązki palmowe używane są do, pozyskania popiołu od XII wieku. Popiół, pył, ziemia były traktowane w wielu narodach jako0 znak żałoby i umartwienia. Według niektórych uczonych, Żydzi przejęli zwyczaj posypywania ciała popiołem od Egipcjan i Greków, a chrześcijanie – od narodu żydowskiego. Chrystus powoływał się na ten zwyczaj m.in. w słowach: „Biada tobie Korozain! Biada tobie, Betsaido. Gdyby w Tyrze i Sydonie działy się podobne cuda dawno w worze i popiele by się nawróciły!” (Mt 11,21). O posypywaniu ciała popiołem wspominają najstarsi pisarze chrześcijańscy, m.in. Tertulian, Cyprian, Ambroży, Hieronim.

W pierwotnym Kościele, na początku Wielkiego Postu, biskup „wyprowadzał” ze wspólnoty pokutników, którzy dopuścili się szczególnie ciężkich, publicznych grzechów. Przez przywdzianie szat pokutnych i posypanie głów popiołem rozpoczynali oni okres umartwienia i naprawy życia. W Wielki Czwartek biskup przyjmował ich ponownie do zgromadzenia Kościoła. Od około IX wieku, gdy instytucja publicznej pokuty straciła na znaczeniu na rzecz spowiedzi indywidualnych, zwyczaj posypywania głów popiołem zaczął rozpowszechniać się na wszystkich uczestników liturgii. W tej formie dotrwał do dnia dzisiejszego. Popiół pozostaje zewnętrznym znakiem rozpoczęcia pokuty i nawrócenia, metanoi – czyli przemiany człowieka starego w nowego. Jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych i rozpoznawalnych symboli liturgii chrześcijańskiej.

Obrzęd błogosławieństwa popiołu powinien odbywać się w czasie każdej Mszy świętej sprawowanej w tym dniu. Ze względu na wielką wagę i wymowę tego znaku możliwe jest błogosławieństwo popiołu poza Mszą (np. w kaplicach). W niektórych regionach zachował się także zwyczaj posypywania głów w niedzielę po Środzie Popielcowej.

Podczas Mszy św. opuszcza się akt pokuty (zastępowany przez dzisiejszy obrzęd). Podczas błogosławieństwa popiołu wykorzystuje się jedną z dwóch średniowiecznych modlitw z Benedykcjonału Roberta z Jumieges (ok. 990r.). Samemu posypaniu towarzyszą słowa: „Pamiętaj człowiecze, że z prochu powstałeś i w proch się obrócisz” (por. Rdz 3,19) lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” ((Mk l, 15). Śpiewane są antyfony i pieśni o motywach pokutnych, często wzorowane na słowach psalmów.

Znak posypania głowy popiołem nie jest sakramentem, więc mogą go przyjąć także osoby, które żyją w stanie grzechu ciężkiego czy bezpośredniej, bliższej i dobrowolnej okazji do grzechu (np. osoby żyjące w związkach niesakramentalnych, które nie mogą otrzymać sakramentalnego rozgrzeszenia).

 

LITURGIA DOMOWA

 

Ponieważ nie wszyscy wierni mogą brać udział w liturgii w świątyni, istnieje zwyczaj przynoszenia popiołu do domu. Liturgii domowej powinien przewodniczyć ojciec lub matka rodziny. Modlitwa może przebiegać według następującego porządku.

Śpiew na rozpoczęcie – np.: „Któryś za nas cierpiał rany”. Nabożeństwo rozpoczyna się znakiem krzyża.

Jako wprowadzenie można wykorzystać fragment audiencji generalnej Jana Pawła II z 25.02.1998r.

 

1. W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.
2. Amen.

 

WPROWADZENIE

 

Liturgią Środy Popielcowej rozpoczynamy dzisiaj drogę wielkopostną, która doprowadzi nas do centralnego wydarzenia roku liturgicznego – do paschalnego Triduum męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Przed podjęciem swej działalności Jezus spędził czterdzieści dni na pustyni. Dla nas również rozpoczyna się dziś intensywny czas refleksji i modlitwy, który pozwoli nam przejść drogę wiodącą na Kalwarię, a potem doświadczyć radości zmartwychwstania.

Inaugurację tego szczególnego okresu pokutnego stanowi symboliczny i znaczący gest: posypanie popiołem. Przypomina nam on o kruchości życia ziemskiego i uwydatnia konieczność wielkodusznej ascezy, z której rodzi się odważna decyzja pełnienia nie własnej woli, lecz woli Ojca Niebieskiego na wzór Jezusa. Po­sypanie głów popiołem odsłania również naszą kondycję stworzeń, całkowicie i w duchu wdzięczności zależnych od Stwórcy. Poprzez zadziwiający akt miłości i miłosierdzia Bóg wydobył bowiem człowieka z prochu, obdarzył go nieśmiertelną duszą i powołał do udziału w swym boskim życiu. To również Bóg w dniu ostatecznym sprawi, że człowiek powstanie z prochu i przemieni się jego śmiertelne ciało. Pełen pokory akt posypania głowy popiołem, któremu towarzyszy rozbrzmiewające w liturgii wezwanie: „Nawracajcie się i wierzcie Ewangelii”, jest przeciwieństwem pełnego pychy gestu Adama i Ewy, którzy przez swoje nieposłuszeństwo zniszczyli więź przyjaźni, która łączyła ich z Bogiem Stwórcą. Ten pierwotny dramat sprawia, że pomimo chrztu wszyscy jesteśmy narażeni na ryzyko, jakim jest uleganie często powracającej pokusie, która popycha człowieka do życia w pełnej arogancji niezależności od Boga i w stałym konflikcie z bliźnim. Tak oto należy zatem pojmować sens i potrzebę Wielkiego Postu, który wzywając do nawrócenia, dzięki modlitwie, pokucie i gestom braterskiej solidarności pomaga nam odnowić lub pogłębić w wierze naszą przyjaźń z Jezusem uwolnić się od iluzorycznych obietnic szczęścia ziemskiego i doświadczyć harmonii życia wewnętrznego w autentycznej miłości Chrystusa.

 

CZYTANIE SŁOWA BOŻEGO

Teksty czytań z liturgii Mszy św. Środy Popielcowej.

 

1. Czytanie z Księgi proroka Joela.

Jl 2,12-38

Tak mówi Pan:

„Nawróćcie się do mnie całym swym sercem, przez post i płacz, i lament Rozdzierajcie jednak wasze serca, a nie szaty! Nawróćcie się do Pana Boga waszego. On bowiem jest łaskawy, miłosierny, nieskory do gniewu i wielki w łaskawości, a lituje się na widok niedoli. Któż wie, czy się nie zastanowi, czy się nie zlituje i po­zostawi po sobie błogosławieństwo plonów na ofiarę z pokarmów i ofiarę płynną dla Pana, Boga waszego. Dmijcie w róg na Syjonie, zarządźcie święty post, ogłoście zgromadzenie. Zbierzcie lud, zwołajcie świętą społeczność, zgromadźcie starów zbierzcie dzieci i ssących piersi; niech wyjdzie oblubieniec ze swojej komnaty, a oblubienica ze swego pokoju.

Między przedsionkiem a ołtarzem niechaj płaczą kapłani, słudzy Pana! Niech mówią: «Przepuść, Panie, ludowi Twojemu i nie daj dziedzictwa swego na pohań­bienie, aby poganie nie zapanowali nad nami. Czemuż mówić mają między narodami: Gdzież jest ich Bóg?»” Pan zapalił się zazdrosną miłością ku swojej ziemi, zmiłował się nad swoim ludem.

Oto słowo Boże.

 

1. Bogu niech będą dzięki.

 

 

1. Czytanie z Drugiego Listu świętego Pawła Apostoła do Koryntian.

2 Kor 5,20-6,3

Bracia:

W imieniu Chrystusa spełniamy posłannictwo jakby Boga samego, który przez nas udziela napomnień. W imię Chrystusa prosimy: pojednajcie się z Bogiem. On to dla nas grzechem uczynił Tego, który nie znał grzechu, abyśmy się stali w Nim Sprawiedliwością Bożą. Współpracując zaś z Nim napominamy was, abyście nie przyjmowali na próżno laski Bożej. Mówi bowiem [Pismo]: «W czasie pomyślnym wysłuchałem ciebie, w dniu zbawienia przyszedłem ci z pomocą». Oto teraz czas upragniony, oto teraz dzień zbawienia.

Oto słowo Boże.

 

1. Bogu niech będą dzięki.

 

 

1. Słowa Ewangelii według świętego Mateusza.

Mt 6,1-6.16-18

Jezus powiedział do swoich uczniów: „Strzeżcie się, żebyście uczynków po­bożnych nie wykonywali przed ludźmi po to, aby was widzieli; inaczej nie będzie­cie mieli nagrody u Ojca waszego, który jest w niebie.

Kiedy więc dajesz jałmużnę, nie trąb przed sobą, jak obłudnicy czynią w syna­gogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili. Zaprawdę powiadam wam: ci otrzymali już swoją nagrodę. Kiedy zaś ty dajesz jałmużnę, niech nie wie lewa twoja ręka, co czyni prawa, aby twoja jałmużna pozostała w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie.

Gdy się modlicie, nie bądźcie jak obłudnicy. Oni lubią w synagogach i na ro­gach ulic wystawać i modlić się, żeby się ludziom pokazać. Zaprawdę powiadam wam: otrzymali już swoją nagrodę. Ty zaś, gdy chcesz się modlić, wejdź do swej izdebki, zamknij drzwi i módl się do Ojca twego, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie.

Kiedy pościcie, nie bądźcie posępni jak obłudnicy. Przybierają oni wygląd ponury, aby pokazać ludziom, że poszczą. Zaprawdę powiadam wam: już odebrali swoją nagrodę. Ty zaś gdy pościsz, namaść sobie głowę i umyj twarz, aby nie ludziom pokazać, że pościsz, ale Ojcu twemu, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie”.

Oto słowo Pańskie.

 

1. Chwała Tobie Chryste.

 

POSYPANIE GŁÓW POPIOŁEM

Ojciec lub matka nakładają szczyptę popiołu na głowy domowników ze słowami: „Pamiętaj, że z prochu powstałeś i w proch się obrócisz” lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”.

 

MODLITWA POWSZECHNA

 

1. Zwróćmy się do Boga z naszymi pełnymi ufności modlitwami, wierząc, że Bóg pragnie odnowić w nas szczęście płynące z wiary.

 

1. Za Kościół święty, aby nie przestawał głosić światu Boga sprawiedliwego, lecz i miłosiernego. My grzeszni, Ciebie Boga, prosimy.
2. Wysłuchaj nas, Panie!

 

1. Za tych, którzy zaginęli duchowo na pustkowiach doczesnego świata, by w sercu odkryli delikatny głos Bożej miłości i zapragnęli powrotu do Ojca. Mu grzeszni, Ciebie Boga, prosimy.
2. Wysłuchaj nas, Panie!

 

1. Za szafarzy Bożych tajemnic i przebaczenia, za rekolekcjonistów i spowiedników, by mądrze i gorliwie odkrywali przed ludźmi ścieżki Bożych wyroków. My grzeszni, Ciebie Boga, prosimy.
2. Wysłuchaj nas, Panie!

 

1. Za utrudzonych cierpieniami ducha i ciała, za chorych i uwięzionych, głodnych i bezdomnych, wygnańców i prześladowanych, by ludzie dobrej woli odmienili ich los. My grzeszni, Ciebie Boga, prosimy.
2. Wysłuchaj nas, Panie.

 

1. Za nasze rodziny, przyjaciół, sąsiadów, za mieszkańców naszej parafii, również za naszych nieprzyjaciół, by Bóg nam wszystkim okazał swoje miłosierdzie. My grzeszni, Ciebie Boga, prosimy.
2. Wysłuchaj nas. Panie!

 

1. Boże, który nie chcesz śmierci grzesznika, ale jego nawrócenia, wysłuchaj po­kornych próśb i wspieraj swoją łaska nasze wielkopostne wysiłki. Przez Chry­stusa, Pana naszego.
2. Amen.

 

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO OJCA LUB MATKI

 

Na czas czterdziestodniowej pokuty prośmy Boga o błogosławieństwo, aby nasz post, modlitwa i jałmużna przyniosły błogosławione owoce nawrócenia i po­zwoliły nam zbliżyć się do Boga. Niech nasze serca zostaną oczyszczone, grzechy przebaczone, duch umocniony i przywrócona wolność dziecka Bożego. Niech nas błogosławi Bóg Wszechmogący, Ojciec i Syn, i Duch Święty. Amen.

Pieśń na zakończenie.

 

Z „Rytuału Domowego”, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek 2010